Logavak: Masterclass Focus op vrouwenopvang

De vrouwenopvang biedt veilige opvang en hulp bij herstel, aan vrouwen die te maken hebben gehad met (ex-) partnergeweld en hun kinderen.

Naast opvang biedt de sector ambulante hulp, in verschillende vormen en voor verschillende vormen van huiselijk geweld. In de vrouwenopvang komen vaak vrouwen die te maken hebben gehad met langdurige, ernstige vormen partnergeweld, die te kenschetsen zijn als dwingende controle (intieme terreur) of relatiepatronen waarbij veel stressfactoren in het gezin spelen. De hulpverlening richt zich niet alleen op de vrouw/moeder en haar kinderen die in de opvang verblijven, maar - waar de veiligheid dat toe laat - ook op de veroorzaker van het geweld. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met andere organisaties, zoals jeugdzorg, GGZ, politie.

Als een vrouw in de opvang komt, is het geweld vaak al jaren aan de gang en zijn er ook al veel andere instanties betrokken (geweest). Daarbij zijn patronen van dwingende controle (intieme terreur) van de (ex-) partner naar de vrouw lang niet altijd tijdig herkend - en daarmee ook niet wat de impact van deze patronen is op de veiligheid en de ontwikkeling van de kinderen. Gevolgen voor het ouderschap van beide ouders komen vaak veel te laat in beeld. Moeders zijn als vanzelfsprekend verantwoordelijk gehouden voor de veiligheid en het welzijn van de kinderen; vaders zijn vaak niet of veel minder aangesproken op de impact van hun gedrag op de kinderen en op hun rol als vader.

Niet zelden ontstaat er discussie tussen professionals in de vrouwenopvang en andere betrokken professionals, bijvoorbeeld uit jeugdzorg of van de Raad voor de Kinderbescherming, over de rol van de vader en over mogelijkheden voor veilige omgang. Daarom is er voor professionals in de vrouwenopvang in 2024 het afwegingskader vadercontact in de veilige opvang ontwikkeld dat aan de hand van heldere criteria (aard van het geweld, wensen en belangen, veilig ouderschap, psychosociale problemen, juridische aspecten) helpt afwegen of en zo ja, op welke manier er veilige omgang kan plaatsvinden tijdens de opvangperiode. Hiermee wordt een basis gelegd voor duurzame veiligheid ook na de opvangperiode.

Onderliggend aan discussies tussen professionals uit verschillende organisaties en verschillen in aanpak, is het feit dat huiselijk geweld en kindermishandeling nog vaak als aparte problemen beschouwd worden, met verschillende benaderingen en interventies. Katinka Lünnemann (senior-onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut) pleit voor een meer holistische en geïntegreerde benadering met een meer gemeenschappelijke taal die zowel de veiligheid van kinderen als de dynamiek van huiselijk geweld in ogenschouw neemt en die gendersensitief is. Bruggen tussen zorg en veiligheid zijn nodig om duurzame veiligheid voor kinderen én volwassenen te realiseren.
Zolang partijen huiselijk geweld zien als terugkerende incidenten in plaats van patronen, lukt het niet om onveiligheid structureel te doorbreken, voor alle gezinsleden.

Mandel laat zich in zijn benadering van huiselijk geweld leiden door twee principes die een meer integrale aanpak en het ontstaan van een gemeenschappelijke taal in Nederland kunnen ondersteunen:

• Maak het patroon van het geweld van de veroorzaker zichtbaar.
• Documenteer het nauwkeurig en doe hetzelfde met het beschermende gedrag van de andere ouder.

In deze masterclass voor professionals van de vrouwenopvang en hun ketenpartners laat David Mandel zien hoe zijn gedachtengoed (het Safe & Together Model) een verdieping kan zijn van de visie Gefaseerd Samenwerken voor Veiligheid (GSV) en de huidige praktijk kan helpen transformeren. De masterclass legt de nadruk op zowel het veilig bij elkaar houden van kinderen met de beschermende ouder als het tegelijkertijd aanspreken van de veroorzaker van het geweld als ouder. De masterclass biedt daartoe praktische handvatten en verkent verbanden met het landelijk programma Toekomstscenario.

Zie ook de Inleiding van het Jaarcongres Huiselijk Geweld voor meer achtergrondinformatie. Huiselijk geweld: 'Moeders verantwoordelijk, vaders niet?’

Deelnemers leren hoe ze hulp bij huiselijk geweld, middelenmisbruik en geestelijke gezondheidszorg beter kunnen integreren in de Nederlandse multidisciplinaire netwerkzorg, waarin professionals integrale hulpverlening bieden aan gezinnen die met meerdere uitdagingen worden geconfronteerd, waaronder gezinnen waar geweldspatronen al meerdere generaties voortduren en gezinnen uit diverse migrantengemeenschappen.